Πώς ο φόβος του απρόβλεπτου χρησιμοποιείται (συνειδητά ή ασυνείδητα) για έλεγχο

Στον κόσμο της πολιτικής και των διαπραγματεύσεων, η “θεωρία του τρελού” χρησιμοποιείται ως στρατηγική: παρουσιάζεις τον εαυτό σου ως απρόβλεπτο ή ακόμα και επικίνδυνο, ώστε οι άλλοι να υποχωρούν από φόβο για τις συνέπειες. Τι συμβαίνει, όμως, όταν αυτή η στρατηγική μεταφέρεται στις προσωπικές σχέσεις;

Το απρόβλεπτο ως εργαλείο επιβολής

Στις προσωπικές σχέσεις, η θεωρία του τρελού δεν εμφανίζεται με στρατηγικά σχέδια ή διακρατικές απειλές αλλά με φράσεις όπως:

• «Μη με πιέζεις, δεν ξέρεις τι είμαι ικανός να κάνω!»

• «Αν με αφήσεις, δεν ξέρω πώς θα αντιδράσω…»

• «Είμαι τρελός εγώ, μη μου τα κάνεις αυτά!»

Ο άνθρωπος που υιοθετεί αυτή τη στάση, συνειδητά ή μη, προσπαθεί να δημιουργήσει ένα περιβάλλον φόβου. Ο άλλος νιώθει πως περπατάει πάνω σε λεπτό πάγο: αποφεύγει συγκρούσεις, υποχωρεί, καταπνίγει ανάγκες και συναισθήματα για να μην “προκαλέσει”.

Όταν ο φόβος γίνεται τρόπος επικοινωνίας

Αυτό το μοτίβο είναι ιδιαίτερα συχνό σε τοξικές ή εξαρτητικές σχέσεις. Το μήνυμα που περνάει ο «τρελός» είναι: «Δεν ξέρεις ποτέ πώς θα αντιδράσω. Αν με πληγώσεις ή με απορρίψεις, μπορεί να κάνω κάτι δραματικό.» Η συμπεριφορά αυτή εκβιάζει συναισθηματικά. Δεν βασίζεται στην αγάπη, αλλά στον τρόμο της απώλειας ή της καταστροφής. Ο άλλος δεν μένει επειδή θέλει, αλλά επειδή φοβάται τι θα συμβεί αν φύγει.

Σημάδια της θεωρίας του τρελού σε μια σχέση

• Απειλές εγκατάλειψης, αυτοκαταστροφής ή βίας

• Ακραία συναισθηματικά ξεσπάσματα ως αντίδραση σε μικρά γεγονότα

• Συναισθηματική αποσταθεροποίηση του συντρόφου, ώστε να αισθάνεται συνεχώς υπεύθυνος

• Διαρκής φόβος του “τι θα γίνει αν θυμώσει”

Γιατί πιάνει;

Η θεωρία αυτή εκμεταλλεύεται την ανθρώπινη ανάγκη για ασφάλεια και προβλεψιμότητα. Όταν κάποιος είναι ασταθής, ο άλλος προσπαθεί ασυνείδητα να τον “ηρεμήσει”, ακόμα κι αν αυτό σημαίνει να καταπιέσει τον εαυτό του.

Τι λέει η ψυχολογία;

Η συμπεριφορά αυτή συνδέεται με:

• Μη ρυθμισμένα συναισθήματα (συχνά από την παιδική ηλικία)

• Διαταραχές προσωπικότητας (όπως οριακή ή ναρκισσιστική)

• Μαθημένα πρότυπα επιβολής και ελέγχου μέσα από το χάος

Δεν σημαίνει ότι το άτομο είναι πραγματικά «τρελό», αλλά ότι έχει μάθει να χρησιμοποιεί τον φόβο ως μηχανισμό επιβίωσης ή ελέγχου.

Τι μπορεί να κάνει κάποιος;

Αν είσαι εσύ αυτός που λειτουργεί έτσι:

• Ζήτησε βοήθεια. Η συναισθηματική απορρύθμιση δεν είναι ντροπή, αλλά ζήτημα φροντίδας.

• Μάθε να διαχειρίζεσαι τα ξεσπάσματά σου και να επικοινωνείς χωρίς εκφοβισμό.

• Θυμήσου: η αγάπη δεν μπορεί να ανθίσει μέσα στον φόβο. Αν ζεις με έναν “τρελό” σύντροφο:

• Παρατήρησε: Προσπαθεί να σε κάνει να φοβηθείς;

• Θέσε όρια. Κανείς δεν έχει το δικαίωμα να σου δημιουργεί τρόμο.

• Αναζήτησε υποστήριξη. Μια σχέση που βασίζεται στον φόβο δεν είναι σχέση, είναι παγίδα.

Η αγάπη θέλει σταθερότητα, φροντίδα και αμοιβαία ασφάλεια. Όταν η σχέση μοιάζει με ναρκοπέδιο, δεν χρειάζεται να γίνεις ειδικός στις διαπραγματεύσεις — χρειάζεται να ρωτήσεις: “Τι πληρώνω για να μην ‘τρελαθεί’ ο άλλος; Και πόσο κοστίζει η δική μου ηρεμία;”