Τις τελευταίες μέρες, οι δυνατές βροχές και οι ξαφνικές καταιγίδες επανέφεραν στην επιφάνεια έναν φόβο που ήδη υπέβοσκε μέσα στην κοινωνία: τον φόβο ότι μια απλή, καθημερινή καιρική μεταβολή μπορεί να μετατραπεί σε καταστροφή. Σε περιοχές που βίωσαν πλημμύρες Θεσσαλία, Αττική, Μαγνησία, Κρήτη, Εύβοια ή βροχή δεν είναι πια ουδέτερη. Οι σταγόνες ενεργοποιούν μνήμες, εικόνες και συναισθήματα που δεν έχουν επουλωθεί. Και αυτό που βλέπουμε πλέον δεν είναι μόνο μια περιβαλλοντική κρίση, αλλά μια ψυχική κρίση που εξελίσσεται παράλληλα.

Η κλιματική αλλαγή δεν επηρεάζει μόνο το περιβάλλον, επηρεάζει το νευρικό σύστημα Ο ανθρώπινος εγκέφαλος είναι προγραμματισμένος να ανιχνεύει απειλές. Όταν ένα φυσικό φαινόμενο, όπως η βροχή, συνδεθεί με πραγματικό κίνδυνο (πλημμύρα, εγκλωβισμό, απώλειες), τότε η επόμενη έκθεσή μας σε αυτό το ερέθισμα πυροδοτεί άμεσα το σύστημα «fight or flight». Έτσι, αντί να βλέπουμε νερό, το σώμα μας «βλέπει» απειλή.

Ο φόβος είναι αυτόματος, ενστικτώδης και βαθιά ανθρώπινος. Δεν είναι υπερβολή. Είναι νευροβιολογία.

• Ο καρδιακός ρυθμός αυξάνεται.

• Οι σκέψεις γίνονται καταστροφικές.

• Το άτομο χάνει το αίσθημα ελέγχου.

• Εμφανίζεται υπερπαρακολούθηση του καιρού και υπερετοιμότητα.

Πρόκειται για κλιματικό άγχος ένα νέο φαινόμενο που αναγνωρίζεται διεθνώς και αυξάνεται με εντυπωσιακή ταχύτητα.

Γιατί ο φόβος για τις πλημμύρες έχει γίνει τόσο έντονος;

Γιατί το απρόβλεπτο αυξάνει το άγχος Οι καταιγίδες πλέον είναι πιο ξαφνικές, πιο έντονες και πιο συχνές. Αυτό «μπερδεύει» το σύστημα ασφάλειας του εγκεφάλου.

Γιατί έχει καταρρεύσει η αίσθηση προστασίας Όταν το σπίτι, το χωριό ή η πόλη δεν άντεξε στο νερό, η ασφάλεια «σπάει». Και η ασφάλεια, μόλις σπάσει, δεν επανέρχεται απλά με έναν καλό καιρό.

Γιατί υπάρχει συλλογικό τραύμα Οι εικόνες καταστροφής δεν επηρεάζουν μόνο όσους έζησαν την πλημμύρα από κοντά. Περνούν στην κοινωνία, στα παιδιά, στους ηλικιωμένους. Γίνονται ιστορίες που μεταφέρονται, φόβοι που κυκλοφορούν.

Γιατί οι πλημμύρες είναι εμπειρία απειλής ζωής Ακόμα κι αν κάποιος δεν κινδύνευσε σωματικά, το αίσθημα απώλειας ελέγχου είναι από μόνο του τραυματικό.

Πώς εμφανίζεται το κλιματικό άγχος στην καθημερινότητα

• Ταχυκαρδία ή πανικός όταν ξεκινά βροχή

• Έλεγχος δελτίων καιρού πολλές φορές την ημέρα

• Αποφυγή μετακινήσεων ή οδήγησης στη βροχή

• Χαμηλή συγκέντρωση

• Εφιάλτες ή ανήσυχος ύπνος

• Υπερένταση, νευρικότητα, ευερεθιστότητα

• Σκέψεις τύπου «Θα ξανασυμβεί», «Δεν θα προλάβουμε», «Δεν είμαστε ασφαλείς»

Ιδίως τα παιδιά και οι έφηβοι είναι ευάλωτοι, επειδή δεν μπορούν να επεξεργαστούν πλήρως την εμπειρία και την αβεβαιότητα.

Η ψυχική υγεία δεν είναι ένα «δευτερεύον» θέμα

Είναι το ανθρώπινο κομμάτι της κλιματικής κρίσης, το κομμάτι που συνήθως μένει αόρατο. Όσο αυξάνονται τα φαινόμενα, τόσο περισσότερο θα αυξάνεται και ο φόβος. Και η κοινωνία χρειάζεται τρόπους να νιώθει ασφαλής ξανά.

Τι βοηθάει στην αντιμετώπιση του φόβου λόγω πλημμυρών

1.Κατανόηση και ονομασία του φόβου Λέμε: «Ναι, φοβάμαι. Και αυτό είναι φυσιολογικό.»

2.Αποφυγή της υπερενημέρωσης Η συνεχής έκθεση σε ειδήσεις αυξάνει την αίσθηση κινδύνου.

3. Δημιουργία προσωπικού και οικογενειακού πλάνου ασφάλειας Η αίσθηση ελέγχου μειώνει το άγχος.

4. Συζήτηση και επεξεργασία των βιωμάτων Σε παιδιά, αυτό είναι ιδιαίτερα κρίσιμο: χρειάζονται χώρο να μιλήσουν.

5. Θεραπευτική υποστήριξη σε όσους έχουν τραυματική εμπειρία EMDR, τραυματοκεντρική ψυχοθεραπεία και σταθεροποιητικές τεχνικές.

Ο φόβος για τις πλημμύρες δεν είναι απλώς μια ανησυχία για τον καιρό. Είναι ένα ψυχολογικό αποτύπωμα της εποχής μας, όπου η κλιματική αλλαγή δεν επηρεάζει μόνο τα τοπία, αλλά την εσωτερική μας ζωή. Κάθε φορά που βρέχει, δεν ενεργοποιούνται μόνο οι μηχανισμοί του ουρανού. Ενεργοποιούνται και οι μηχανισμοί της μνήμης, της ασφάλειας και της επιβίωσης. Και αυτό είναι κάτι που πρέπει να ακουστεί, να αναγνωριστεί, να συζητηθεί και να αντιμετωπιστεί με γνώση, ψυχραιμία και ανθρώπινη φροντίδα.