Παιδιά – Έφηβοι
Ψυχολογική Υποστήριξη Παιδιών
Ας δώσουμε χώρο στα παιδιά να εκφραστούν, να νιώσουν ασφαλή και να αναπτυχθούν με ισορροπία
Τα παιδιά πολλές φορές δεν εκφράζουν λεκτικά αυτό που τους δυσκολεύει. Αντί για λόγια, μιλούν με τη συμπεριφορά τους: με το παιχνίδι, τον θυμό, τη σιωπή, το άγχος, το σωματικό πόνο. Όπως και οι ενήλικες, έτσι και τα παιδιά μπορούν να βιώνουν έντονα συναισθήματα που δεν γνωρίζουν πώς να τα διαχειριστούν ή να τα κατανοήσουν.
Η ψυχολογική υποστήριξη παιδιών στοχεύει στη δημιουργία ενός ασφαλούς και εμπιστευτικού χώρου όπου το παιδί μπορεί να εκφράσει τις σκέψεις και τα συναισθήματά του με φυσικούς τρόπους: μέσα από το παιχνίδι, τη ζωγραφική, τις ιστορίες και τη δημιουργικότητα.
Η διαδικασία είναι προσαρμοσμένη στην ηλικία, την αναπτυξιακή φάση και τις ιδιαίτερες ανάγκες κάθε παιδιού. Παράλληλα, περιλαμβάνει συνεργασία με τους γονείς, ώστε να υπάρχει ενίσχυση και συνέπεια και στο οικογενειακό περιβάλλον.
Πότε μπορεί να ωφελήσει ένα παιδί η ψυχολογική υποστήριξη;
- Όταν παρουσιάζει άγχος, φοβίες ή νυχτερινές δυσκολίες
- Όταν είναι αποσυρμένο, ντροπαλό ή εμφανίζει χαμηλή αυτοεκτίμηση
- Όταν παρουσιάζει επιθετικότητα ή έντονη αντιδραστικότητα
- Όταν δυσκολεύεται στο σχολείο ή στη συγκέντρωση
- Όταν βιώνει μια αλλαγή (διαζύγιο, απώλεια, νέα αδερφάκι)
- Όταν παρουσιάζει ψυχοσωματικά συμπτώματα (πόνοι, δυσκοιλιότητα, τικ, κ.ά.)
Η θεραπευτική προσέγγιση
Ακολουθώ μια συνθετική προσέγγιση που συνδυάζει εργαλεία από την αναπτυξιακή ψυχολογία, το θεραπευτικό παιχνίδι, τη συστημική προσέγγιση και τη γνωσιακή-συμπεριφορική παρέμβαση.
Ο ρόλος των γονέων
Πώς μπορεί να βοηθήσει τα παιδιά το Συνθετικό Μοντέλο Ψυχοθεραπείας;
Τα παιδιά συχνά δεν εκφράζουν τις δυσκολίες τους με λέξεις, αλλά με τη συμπεριφορά τους, το παιχνίδι, τη σιωπή ή το σώμα τους. Ένα παιδί που δεν μιλάει για το άγχος του, μπορεί να δυσκολεύεται στον ύπνο, να εμφανίζει πόνους χωρίς ιατρική εξήγηση ή να γίνεται υπερκινητικό και ευερέθιστο. Η ψυχοθεραπεία καλείται να «μεταφράσει» αυτή την έκφραση, με τρόπο που να τιμά την αναπτυξιακή φάση και την εσωτερική ζωή του παιδιού.
Το συνθετικό μοντέλο ψυχοθεραπείας είναι ιδανικό για τα παιδιά, γιατί είναι ευέλικτο, δημιουργικό και εξατομικευμένο. Δεν περιορίζεται σε μια συγκεκριμένη θεωρητική σχολή, αλλά αντλεί εργαλεία από πολλές προσεγγίσεις — όπως το θεραπευτικό παιχνίδι, η αναπτυξιακή ψυχολογία, η συστημική, η γνωσιακή-συμπεριφορική και η ψυχοδυναμική προσέγγιση. Έτσι, δημιουργεί ένα θεραπευτικό πλαίσιο προσαρμοσμένο στο ίδιο το παιδί, και όχι το αντίστροφο.
- Να δημιουργηθεί ένας ασφαλής και οικείος χώρος, όπου το παιδί μπορεί να εκφράσει συναισθήματα που δεν μπορεί να κατανοήσει ή να εκφράσει με λόγια.
- Να εντοπιστούν τα βαθύτερα αίτια των δυσκολιών, πέρα από τη «συμπεριφορά», με σεβασμό στη μοναδικότητα κάθε παιδιού.
- Να αξιοποιηθούν διαφορετικά θεραπευτικά εργαλεία (π.χ. παιχνίδι, ζωγραφική, αφήγηση, τεχνικές χαλάρωσης, γνωσιακές παρεμβάσεις) ανάλογα με την ηλικία, τη φάση και τις ανάγκες του παιδιού.
- Να ενισχυθεί η συναισθηματική ωριμότητα, η αυτορρύθμιση και η αυτοπεποίθηση του παιδιού.
- Να υποστηριχθούν και οι γονείς, μέσα από παράλληλες συμβουλευτικές συναντήσεις, ώστε να κατανοήσουν καλύτερα το παιδί τους και να λειτουργήσουν υποστηρικτικά στο σπίτι.
Ψυχολογικές Προκλήσεις στην Εφηβεία
Μια περίοδος μεταμόρφωσης, σύγκρουσης και αναζήτησης ταυτότητας
Η εφηβεία είναι μια έντονα μεταβατική περίοδος. Το σώμα αλλάζει, οι σχέσεις μεταμορφώνονται, η ψυχή αναζητά τον εαυτό της. Ο έφηβος βρίσκεται σε μια ενδιάμεση φάση: δεν είναι πια παιδί, αλλά ούτε και ενήλικας. Βιώνει εσωτερικές και εξωτερικές πιέσεις, καλείται να πάρει αποφάσεις, να διαχειριστεί συγκρούσεις, να διαμορφώσει ταυτότητα.
Σε αυτό το στάδιο της ζωής, είναι απολύτως φυσιολογικό να εμφανιστούν ψυχολογικές προκλήσεις, οι οποίες δεν αποτελούν “αδυναμία”, αλλά σημεία εσωτερικής αναδιοργάνωσης.
Ποιες είναι οι συχνότερες ψυχολογικές δυσκολίες στην εφηβεία;
- Έντονο άγχος ή πίεση απόδοσης (π.χ. σχολείο, πανελλήνιες, κοινωνική εικόνα)
- Αλλαγές στη διάθεση, ξεσπάσματα θυμού ή απομόνωση
- Χαμηλή αυτοεκτίμηση, ανάγκη αποδοχής, φόβος απόρριψης
- Διαταραχές ύπνου ή όρεξης
- Συγκρούσεις με γονείς, ανάγκη ανεξαρτησίας αλλά και ασφάλειας
- Πειραματισμοί ή ριψοκίνδυνες συμπεριφορές
- Αίσθημα κενού, βαρεμάρας ή απογοήτευσης
- Δυσκολίες στη σεξουαλική ταυτότητα ή στην εικόνα σώματος
- Ερωτήματα ταυτότητας: “ποιος είμαι;”, “πού ανήκω;”, “τι θέλω;”
Πώς μπορεί να βοηθήσει η ψυχοθεραπεία;
Η ψυχοθεραπεία προσφέρει στον έφηβο έναν ασφαλή, μη επικριτικό χώρο, όπου μπορεί να μιλήσει ελεύθερα, χωρίς να φοβάται ότι θα παρεξηγηθεί ή θα κριθεί. Είναι ένας χώρος επαφής με τον εαυτό, επεξεργασίας των σκέψεων και των συναισθημάτων του, αλλά και κατανόησης των σχέσεών του με την οικογένεια, τους φίλους, το σώμα και τον κόσμο.
Η θεραπευτική διαδικασία βασίζεται στη σχέση εμπιστοσύνης μεταξύ εφήβου και θεραπευτή, και αξιοποιεί δημιουργικές μεθόδους (συζήτηση, αφήγηση, projective τεχνικές, δημιουργική έκφραση), ανάλογα με την ηλικία, τον χαρακτήρα και τις ανάγκες του εφήβου.
Ο ρόλος της οικογένειας
Η εφηβεία δεν είναι ατομική υπόθεση. Οι σχέσεις με τους γονείς, το οικογενειακό κλίμα και η στάση των ενηλίκων απέναντι στον έφηβο παίζουν καθοριστικό ρόλο. Η συμβουλευτική γονέων μπορεί να συμβάλει θετικά, προσφέροντας καθοδήγηση, υποστήριξη και τρόπους σύνδεσης με τον έφηβο χωρίς επιβολή, αλλά με σεβασμό και σταθερότητα.
Δεν είναι “φάση που θα περάσει”
Γιατί το συνθετικό μοντέλο είναι κατάλληλο για εφήβους;
Προσαρμόζεται στο άτομο, όχι το αντίστροφο
Κάθε έφηβος είναι μοναδικός. Η συνθετική προσέγγιση δεν περιορίζεται σε μια μεθοδολογία, αλλά προσαρμόζεται στις ανάγκες, την προσωπικότητα και τη φάση ζωής του θεραπευόμενου.
Συνδυάζει πολλαπλά θεραπευτικά εργαλεία
Ανάλογα με τη δυσκολία (π.χ. άγχος, θυμός, ταυτότητα, χαμηλή αυτοεκτίμηση), ο θεραπευτής μπορεί να χρησιμοποιήσει τεχνικές από:
- τη γνωσιακή-συμπεριφορική θεραπεία για διαχείριση σκέψεων και συναισθημάτων,
- την ψυχοδυναμική προσέγγιση για κατανόηση βαθύτερων συγκρούσεων,
- την προσωποκεντρική μέθοδο για αποδοχή και ενσυναίσθηση,
- τη συστημική για να εντάξει την οικογένεια και το σχολικό/κοινωνικό πλαίσιο.
Χτίζει ασφαλή θεραπευτική σχέση
Σε μια ηλικία όπου ο νέος αμφισβητεί τα πάντα, η δημιουργία σχέσης εμπιστοσύνης με τον θεραπευτή είναι κρίσιμη. Η συνθετική προσέγγιση δίνει έμφαση στη συνεργατική σχέση και στο να νιώσει ο έφηβος ότι τον ακούν πραγματικά χωρίς κριτική.
Καλλιεργεί αυτογνωσία και ενδυνάμωση
Μέσα από τη θεραπεία, ο έφηβος μαθαίνει να κατανοεί τον εαυτό του, να αναγνωρίζει τα συναισθήματά του, να εκφράζεται, να παίρνει θέση στις σχέσεις του και να χτίζει σταδιακά την ταυτότητά του με ασφάλεια.
Σε ποιες περιπτώσεις μπορεί να βοηθήσει;
Η συνθετική ψυχοθεραπεία είναι αποτελεσματική σε περιπτώσεις όπως:
- Άγχος για το σχολείο, την εικόνα, τις σχέσεις
- Συναισθηματική αστάθεια, θλίψη ή απομόνωση
- Συγκρούσεις με γονείς ή φίλους
- Χαμηλή αυτοεκτίμηση και αίσθημα αποτυχίας
- Ερωτήματα γύρω από την ταυτότητα ή τον σεξουαλικό προσανατολισμό
- Αυτοτραυματισμός, επιθετικότητα, ριψοκίνδυνες συμπεριφορές
- Μεταβάσεις, αλλαγές, απώλειες