Η συναισθηματική κακοποίηση είναι μία από τις πιο αόρατες αλλά και πιο επώδυνες μορφές βίας. Δεν αφήνει μώλωπες στο σώμα, αλλά αποτυπώνει βαθιά σημάδια στην ψυχολογία και την αυτοεικόνα του ανθρώπου. Στην Ελλάδα, ο νόμος πλέον αναγνωρίζει ξεκάθαρα ότι η ψυχική βλάβη είναι πραγματική βλάβη και μπορεί να διωχθεί ποινικά.

Τι είναι συναισθηματική κακοποίηση;

Περιλαμβάνει κάθε συμπεριφορά που συστηματικά υπονομεύει, ταπεινώνει, ελέγχει ή τρομοκρατεί ένα άτομο. Μπορεί να εμφανιστεί σε ζευγάρια, οικογένειες, φιλίες, εργασιακές σχέσεις και φυσικά σε σχέσεις γονιού–παιδιού.

Τυπικές μορφές:

• συνεχής υποτίμηση («κανείς δεν θα σε θέλει ποτέ», «είσαι άχρηστη/ος»)

• εκφοβισμός, απειλές, ψυχολογική τρομοκράτηση

• απομόνωση από φίλους και οικογένεια

• χειρισμός, ενοχοποίηση, gaslighting

• οικονομικός έλεγχος με ψυχολογική πίεση

• έλεγχος της καθημερινότητας, των επιλογών, της επικοινωνίας

Η συμπεριφορά γίνεται κακοποιητική όταν είναι επαναλαμβανόμενη, συστηματική και έχει σκοπό ή αποτέλεσμα την ψυχική βλάβη.

Διώκεται νομικά η συναισθηματική κακοποίηση;

1. Ως ενδοοικογενειακή βία (Νόμος 3500/2006) Ο νόμος αναγνωρίζει ρητά ότι η ψυχολογική βία είναι μορφή ενδοοικογενειακής βίας, ακόμη κι αν δεν υπάρχει σωματική κακοποίηση. Διώκονται πράξεις όπως:

• εξευτελισμός, ύβρεις, ταπείνωση

• απειλές

• εκφοβισμός

• ψυχολογικός εξαναγκασμός

• χειρισμός και απομόνωση

• υποτίμηση ή άρνηση επικοινωνίας ως τιμωρία

Η δίωξη μπορεί να είναι αυτεπάγγελτη, δηλαδή προχωρά ακόμη κι αν το θύμα φοβάται να καταθέσει.

2. Ως απειλή (Άρθρο 333 ΠΚ) Αν η συναισθηματική κακοποίηση περιλαμβάνει απειλές ότι το θύμα «θα πάθει κάτι», ότι «θα κάνει κακό στον εαυτό του για να σε τιμωρήσει», ή ότι «θα σε καταστρέψει», τότε υπάρχει ποινικό αδίκημα.

3. Ως εξύβριση ή συκοφαντική δυσφήμιση Ταπεινωτικά σχόλια, δημόσια υποτίμηση ή στοχοποίηση μπορούν να διωχθούν ως:

• εξύβριση,

• δυσφήμιση,

• συκοφαντική δυσφήμιση.

4. Ως παράνομη βία (Άρθρο 330 ΠΚ) Η παράνομη βία δεν αφορά μόνο σωματική πίεση. Διώκεται και ο ψυχολογικός εξαναγκασμός: όταν κάποιος αναγκάζει το θύμα να πράξει κάτι μέσω φόβου, απειλής ή χειρισμού.

5. Αν το θύμα είναι παιδί Η συναισθηματική κακοποίηση ανηλίκου αποτελεί αυτεπάγγελτο αδίκημα και αντιμετωπίζεται ως σοβαρή μορφή κακοποίησης. Η εισαγγελία παρεμβαίνει άμεσα ακόμη και με απλή αναφορά από εκπαιδευτικό, γιατρό ή συγγενή.

Πότε μπορεί κάποιος να ζητήσει νομική προστασία;

Ένα άτομο έχει δικαίωμα να ζητήσει προστασία όταν:

• αισθάνεται φόβο ή απειλή,

• υφίσταται συνεχή ψυχολογική πίεση,

• υποτιμάται συστηματικά,

• ελέγχεται ή απομονώνεται,

• δέχεται χειρισμό ή gaslighting,

• δεν έχει ασφάλεια μέσα στη σχέση.

Μπορεί να απευθυνθεί:

• στην Αστυνομία (γρήγορη προστασία, αυτόφωρο),

• στον εισαγγελέα,

• σε γραμμή υποστήριξης (15900 ή SOS 15900),

• σε κέντρο συμβουλευτικής δήμου,

• σε δικηγόρο για περιοριστικά μέτρα.

Γιατί η συναισθηματική κακοποίηση είναι τόσο ύπουλη; Γιατί:

• δεν φαίνεται προς τα έξω,

• συχνά το θύμα μπερδεύεται και νιώθει ενοχή,

• μπορεί να εκλογικεύει τη συμπεριφορά («είναι η πίεσή του», «είναι ο χαρακτήρας του»),

• η αυτοεκτίμηση φθείρεται σταδιακά.

Γι’ αυτό και η αναγνώριση είναι το πρώτο βήμα προς την ασφάλεια.

Η συναισθηματική κακοποίηση δεν είναι “ήπια” βία — είναι πραγματική, επιβαρυντική και νομικά αναγνωρισμένη. Η ελληνική νομοθεσία δίνει πλέον ισχυρά εργαλεία στα θύματα για να προστατευτούν. Και το πιο σημαντικό: κανείς δεν πρέπει να μείνει μόνος σε μία σχέση που τον πληγώνει, τον τρομοκρατεί ή τον μικραίνει.